Te zien tot en met 22 oktober in het Nationaal Archief
Met ruim 300.000 kaarten en tekeningen en 400 atlassen en kaartenboeken beheert het Nationaal Archief de grootste kaartencollectie van Nederland. Een aanzienlijk deel van deze kaarten is met de hand getekend en dus uniek. De kaarten zijn allemaal gemaakt vanuit een bepaald perspectief en met een specifiek doel. Zoals het beheren van het duingebied en aanleggen van een nieuw wegennet. Sommige kaarten zijn ook ingezet als propagandamiddel en om land in te nemen en te controleren.
Thema: Maakbaar Nederland
De kaarten in de collectie laten zien hoe Nederland door de eeuwen heen is veranderd. De strijd tegen het water speelt hierbij een rol. Om het land tegen de zee te beschermen, moeten onder meer dijken worden aangelegd, verbeterd en onderhouden. Het land achter de dijken en duinen wordt in de loop van de tijd steeds verder uitgebreid door meren droog te malen en in te polderen. Dit is terug te zien op de iconische kaart van de bedijking van de Zijpe door van Jan van Scorel uit 1552. Ook de Algemeene Kaart van de Duinen en Duingronden langs de Noordzee (zie hierboven) valt binnen dit thema. Vanaf de 20e eeuw krijgt de overheid steeds meer invloed op de inrichting van steden en het platteland. Op de kaart toont materiaal van deze veranderingen in het Nederlandse landschap, zoals bijvoorbeeld te zien is op een Uitbreidingsplan voor Hillegersberg uit 1934.
Thema: Op weg
Tegenwoordig wijst Google Maps je de weg. Het wegennet van Nederland voor de 19e eeuw laat nogal wat te wensen over. Te zien is de overzichtskaart van Jan Blanken uit 1822, Wegen, hoofdrivieren en kanalen in de provincies Holland, Utrecht en Gelderland. Op deze kaart zijn de Grote Wegen die koning Willem I laat aanleggen weergegeven. Willems uitbreidingsplan is ambitieus omdat hij niet alleen nieuwe wegen wil aanleggen, maar ook de kwaliteit van de bestaande wegen wil verbeteren. Deze wegen zijn de basis voor ons tegenwoordige snelwegnet.
Thema: Kaarten en kolonialisme
De koloniale geschiedenis van Nederland en de kaartencollectie van het Nationaal Archief zijn sterk met elkaar verbonden. Een groot deel van de collectie is gemaakt of verzameld door de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en de West-Indische Compagnie (WIC). Deze handelsmaatschappijen gebruiken de kaarten onder meer voor navigatie, oorlogvoering, administratie en grensafbakening. De kaarten in de collectie van het Nationaal Archief zijn bijna allemaal gemaakt door Europeanen. Een bijzondere uitzondering zijn 11 kaarten van Javaanse kaartmakers. Deze kaarten laten zien dat het Europese kaartbeeld niet de enige manier is om een gebied weer te geven. Wat opvalt, zijn de felle kleuren. De kaarten van Java zijn heel zeldzaam. Er is in Europa maar één vergelijkbare kaart bekend.
Nationaal Archief, Prins Willem-Alexanderhof 20, Den Haag.
Openingstijden:
- Dinsdag: 10.00-21.00 uur
- Woensdag t/m vrijdag: 10.00-17.00 uur
- Zaterdag en zondag: 11.00-17.00 uur
